Şanxay Cənubi və Şimali Çini birləşdirən ən böyük limandır, Səma İmperiyasının siyasətində böyük əhəmiyyət kəsb edir. İrsi hələ də Şanxay ləhcəsində səslənən qədim Vu krallığı hələ də Yangtze çayı üçbucağının Şanxay bölgəsində, Jiangsu, Zhejiang əyalətlərində və paytaxt Şanxayda özünü göstərir. Uzun müddət ölkənin siyasi mərkəzi burada yerləşirdi. Uzun müddət ölkənin siyasi mərkəzi Çinin inkişafının dəniz vektorunu təcəssüm etdirən Cənubi Sonq sülalələrinin, Min sülaləsinin və Çin Respublikasının paytaxtı burada yerləşirdi. 1992-ci ildən Şanxay ÇXR-in yeni iqtisadi mərkəzi kimi çiçəklənməyə başladı…
Pekinin Tiananmen meydanında ÇKP-ni tamamilə hakimiyyətin itirilməsi ilə təhdid edən tələbə iğtişaşları ordu, partiya və komsomol arasında uzlaşma ilə başa çatdı, Hu Yaobang və əsl islahat lideri Zhao Ziyang sağ qalma qurbangahına gətirildi. Kommunist sistemində Deng Xiaoping qrupu gözdən salındı və real hakimiyyət Şanxay şəhər komitəsinin rəhbəri, cənubda nəzakətli və ünsiyyətcil Jiang Zemin əlinə keçdi. Faktiki olaraq ölkənin mərkəzi hissəsindən liberal islahatçılar Şanxayın nüfuzlu dairələrinə təslim oldular. Jiang Zemin Tiananmen hadisələrindən sonra Çinə qarşı tətbiq edilən sanksiyalar problemini həll edə bildi və Çinin qlobal dollar sisteminə inteqrasiyasının və Çin ilə ABŞ arasında vahid iqtisadi məkanın yaradılmasının əsasını qoydu. Bununla belə, Amerika Demokratları ilə dostluq rəvan getmədi. Xaricdəki tərəfdaşlar davamlı olaraq Çin təsirinin artımını balanslaşdırmalı olan üsyankar Tayvanı dəstəkləməyə çalışdılar…
Məhz bu, bir çox cəhətdən “Şanxay”ı 1996-cı ildə Rusiya və Boris Yeltsinlə sıx dialoqa başlamağa və sonradan məşhur ŞƏT-ə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına çevrilən “Şanxay beşliyini” təşkil etməyə vadar etdi. 2004-cü ildə Jiang Zemin nəhayət ÇXR-dəki son rəsmi vəzifəsindən Mərkəzi Hərbi Şuranın rəhbərindən (Rusiyadakı Təhlükəsizlik Şurasının analoqu) vəzifəsini Hu Jintaoya təhvil verərək istefa verdi. İndi Jiang Zemin 96 yaşındadır. Bu gün Çində nadir vəziyyət yaranıb ki, “taxt”a formal güzəştlər ölkənin güc strukturunda eyni vaxtda üç alternativ siyasi qrupun mövcudluğuna gətirib çıxarıb: “Şanxay”, Tszyan Zeminin himayədarları, “komsomolçular” Hu Jintao himayədarları və Si Tsinpini dəstəkləyən Çin ordusunun sürətlə böyüyən qruplaşması, siyasi pastadakı payını tələb edir…
Pərviz Əliyev, çinşünas
