Erməni soyqırımının beynəlxalq səviyyədə tanınması prosesi başa çatıbmı?
Ermənistanda diaspor işləri üzrə baş müvəkkil Zare Sinanyanın verdiyi mühüm siyasi bəyanat əsasən Azərbaycan və dünyanın qalan hissəsi tərəfindən xeyli dərəcədə diqqətdən kənarda qalıb. Sinanyan bildirib ki, erməni soyqırımının beynəlxalq səviyyədə tanınması prosesi mayın 31-də Ermənistan parlamentində çıxışı zamanı başa çatıb. O, soyqırımın tanınmasının erməni xalqına mənəvi təsəlli verdiyini, eyni zamanda Çinin onu tanımadığını, Rusiya və Qərb ölkələrinin isə müvafiq tədbirlər gördüyünü vurğulayıb.
Lakin Sinanyan dərhal Rusiyadakı erməni diasporunun tənqidilə üzləşib, o onu “Nikolovski yaramazı” və bu cür bəyanatlar verməyə haqqı olmayan bürokrat adlandırıblar. Mənfi reaksiyaya baxmayaraq, qeyd etmək vacibdir ki, Sinanyan öz dövlət postuna baş nazir təyin edilib və iki dəfə erməni xalqı tərəfindən seçilib.
Sinanyanın bu bəyanatının daha geniş nəticələri var. Əvvəllər Sarkisyan və Köçəryanın Ermənistan hakimiyyətində və erməni diasporunda olduğu vaxtda soyqırımın tanınması Azərbaycan və Türkiyəyə qarşı məntiqi fəaliyyət zəncirində ilk addım hesab olunurdu. Sonrakı mərhələlərə 1915-ci ildə guya ermənilərdən götürdüyü ərazilər və mülkiyyət üçün Türkiyəyə qarşı iddia irəli sürülməsini əhatə edirdi. Qarabağ Sarkisyan və Köçəryanın hakimiyyəti dövründə işğal olunduğundan Azərbaycana qarşı heç bir iddia irəli sürülməyib, çünki artıq ermənilər regiona nəzarət edirdilər.
Belə hesab edilirdi ki, erməni intiqamının son aktı Amerika prezidenti Vudro Vilsonun 22 noyabr 1920-ci il tarixli yeganə “arbitraj” qərarı əsasındaTürkiyədən geniş ərazinin ələ keçirilməsi olub. Qərara əsasən, ümumi sahəsi 103 599 kvadrat kilometr olan Van, Bitlis, Ərzurum və Trapezund vilayətləri Ermənistan Respublikasına məxsus olmalıdır. Ancaq Ankarada Türkiyə Milli Məclisi bu qərarı ratifikasiya etməkdən imtina edərək onu Atatürk və Leninin imzaladıqları sonrakı dövlətlərarası müqavilələr səbəbindən mümkünsüz etdi.
Son zamanlar həm milli, həm də beynəlxalq məhkəmələr Ermənistanın Türkiyə ərazisində torpaq və digər əmlakın verilməsini tələb edən iddialarını rədd ediblər. 2019-cu ildə Birləşmiş Ştatlardakı etnik ermənilər tərəfindən qaldırılan və 1915-ci il hadisələri zamanı onların ailələrinə dəyən “zərərin” ödənilməsini tələb edən iş məhkəmənin iddiaları rədd etməsinə gətirib çıxarıb. Müdafiə tərəfi bildirib ki, Amerika məhkəməsinin tarixi hadisələrə dair qərar qəbul etmək səlahiyyəti yoxdur, ABŞ hökuməti isə məhkəmə çəkişməsinə müdaxilə etməyib.
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın yürütdüyü beynəlxalq siyasətlə yanaşı, Sinanyanın bəyanatı Ermənistanın Türkiyə və Azərbaycanın ərazilərinin və mülkiyyətinin mənimsənilməsi üzrə planının uğursuzluğunu əks etdirir. 2020-ci ilin noyabrında, Vilsonun qərarından düz 100 il sonra Azərbaycanın Qarabağdakı hərbi qələbəsi bu nəticədə həlledici rol oynadı.
Sinanyan soyqırımın beynəlxalq səviyyədə tanınması siyasətinin başa çatdığını elan etməklə mühüm bəyanat verib. O vurğulayıb ki, soyqırım faktı öz tarixi torpaqlarında qalan ermənilərin təhlükəsizliyilə birbaşa bağlı olmalıdır. O həmçinin xəbərdarlıq edib ki, soyqırımın tanınmaması Şərqi Ermənistanda yeni soyqırıma səbəb ola bilər. Bu mövqe Nikol Paşinyanın çoxsaylı çıxışlarına uyğundur.
Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev dəfələrlə bəyan edib ki, Azərbaycan Konstitusiyası çərçivəsində Ermənistan vətəndaşlarının hüquqlarını müdafiə etməyə hazırdır.(Turan)
