İsrail və fələstinlilərin radikal qruplaşması HƏMAS arasında davam edən qarşıdurma İsrail ilə ətraf islam dünyası arasında münasibətlərin dinamikasını dəyişdirməyə hazırdır və potensial olaraq regionda yeni status-kvoya səbəb olur.
Yom Kipurun (Qiyamət günü) 50-ci ildönümündə, hətta müqəddəs Şabbat günündə HƏMAS-ın İsrailə son hücumu dərin əhəmiyyət kəsb edir. İsraildə terror aktının vaxtı, miqyası və qəflətən olması vəziyyətin ciddiliyini qabardaraq dünyanın sonu ssenarisini xatırlatdı.
1973-cü il Qiyamət günü müharibəsi İsrailin Misir-Suriya koalisiyası üzərində qələbəsinə gətirib çıxardı və millətlərə 50 il gücləndirilmiş təhlükəsizlik zəmanəti verdi. İndiki münaqişə daha məhdud düşmən dairəsilə olsa da, İsrailin növbəti yarım əsr üçün öz təhlükəsizliyini təmin etmək üzrə addım kimi görülür.
Hazırda İsrail düşmənin mövcudluğunu tamamilə aradan qaldırmaq üçün Qəzza zolağına yerüstü hücuma hazırlaşır. Baş nazir Netanyahu HƏMAS-a qarşı hərtərəfli müharibə aparmağa sadiq qaldığını açıqlayıb. Mümkün gələcək hədəflərə HƏMAS və “Hizbullah”ın Livan və Suriyadakı obyektləri, habelə İrandakı nüvə obyektləri və digər obyektlər daxil ola bilər. İsrail əhalisi terror aktını Yaponiyanın Pörl-Harbora hücumu ilə müqayisə edib, bu hadisə Birləşmiş Ştatlar Almaniya-Yaponiya məhvərinə qarşı İkinci Dünya Müharibəsinə sürüklədi.
İsrailli ekspertlər qaçılmaz yerüstü əməliyyatı, Qəzza zolağının üç muxtar regiona bölünməsini və raket və silah istehsalı ilə əlaqəli yeraltı obyektlər də daxil olmaqla, terror şəbəkəsinin tamamilə dağıdılmasını gözləyirlər.
Bəzi ekspertlər digər dövlətlər tərəfindən ikinci cəbhənin potensial olaraq açılması ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etsələr də, islam dünyası daxilində dağınıqlıq və ziddiyyətli milli maraqlar bu ssenarini daha az mümkün edir. İslam hökumətlərinin ilkin reaksiyası ehtiyatlı və balanslı yanaşma nümayiş etdirdi. Pakistan və İran kimi ölkələrdə bəzi fanatik islamçılar həmrəylik nümayiş etdirdilər, lakin Fars körfəzi və Turan ölkələrində bu, daha az hiss olunur. Son illərdə İsrail bir neçə müsəlman ölkəsilə konstruktiv münasibətlər qurmağı bacarıb və bu ölkələr terrorizm naminə öz strateji nailiyyətlərini çətin ki təhlükə altına alar.
Böyük dövlətlərin cavab tədbirləri də böhranın formalaşmasında mühüm rol oynayacaq. Ən qısa zamanda Birləşmiş Ştatları Yaxın Şərq üzrə əsas müttəfiqi İsrailə tam dəstəyini ifadə etdi, ərəb militarizminin əsas sponsoru olan Rusiya isə kəskin mühakimələrdən çəkindi. Hətta HƏMAS-ın sponsoru olan Tehran bu qruplaşmaya radikal dəstəkdən kənarda qaldı.
Qəzzanın HƏMAS-dan təmizlənməsi əməliyyatı 2 milyondan çox fələstinli sakinin olması və HƏMAS-ın bu əhalidən qalxan kimi istifadə etmək istəyilə çətinləşir. Bununla belə, İsrail özünü “Dəmir qılınclar” əməliyyatını sona çatdırmaq məcburiyyətində hiss edir. Zorakılığın eskalasiyasına HƏMAS-ın İsrailə hücumu ilə təhrik edilib, lakin indi aydın olur ki, 2007-ci ildə HƏMAS İsraili məhv etmək üçün strateji məqsədlə Qəzza zolağına nəzarəti ələ keçirəndən bəri gücünü durmadan artırır. Təl-əviv yaxınlaşmaqda olan münaqişəyə qaçılmaz kimi baxır, yalnız bu, zaman məsələsidir.
Hazırkı hücumun miqyası İsrailə arxa cəbhədə İsrail əleyhinə təhlükəni hərtərəfli aradan qaldırmaq imkanı verir.
1973-cü il Qiyamət günü müharibəsi 19 gün davam edib, 6-25 oktyabr. İndiki münaqişənin qaynar mərhələsi nisbətən qısa ola bilər, lakin onun nəticələrinin regionun geosiyasətinə dərin təsir göstərəcəyi və regional siyasətdə terrorizmin rolunu potensial olaraq azaldacağı gözlənilir.
Mehman Əliyev
