Ankarada Türk Dövlətləri Təşkilatının dövlət başçılarının martın 16-da növbədənkənar sammiti sözün əsl mənasında fövqəladə şəraitdə keçirilib. Türkiyədə zəlzələ, Ukraynada qlobal qarşıdurmaya səbəb olan müharibə və təkcə Türkiyə deyil, həm də türk dövlətləri üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən mayda – Türkiyə üçün çətin bir Türkiyə üçün çətin dövrdə vaxtda prezident seçkiləri keçirən Recep Tayyip Erdoğanın gələcək aqibəti.
Ankara sammitində iştirak edən liderlər türk dünyasının birləşməsində və Türkiyənin beynəlxalq nüfuzunun sabitliyinin və artmasının təmin edilməsində Erdoğanın böyük rolunu qeyd ediblər. Türkmənistanın arkadağı (milli lider) Qurbanqulı Berdıməhəmmədov hətta Nobel Sülh Mükafatına Erdoğanın namizədliyini irəli sürməyi təklif edib.
20 ildir Türkiyəyə rəhbərlik edən Erdoğanın hakimiyyəti dövründə türk dövlətlərinin birliyinin xeyli artdığı ilə razılaşmamaq olmaz, bu, əlbəttə ki, Türkiyə liderinin keçmiş sovet türk respublikalarının müstəqil dövlət kimi formalaşmasına yardımdan ibarət olan xüsusi siyasəti ilə əlaqədardır. Bir növ məşvərət klubu olan Türk Şurası məhz onun hakimiyyəti dövründə beynəlxalq siyasətdə fəal rol oynamaq iddiaları olan Təəşkilata çevrilib.
Formal olaraq növbədənkənar sammit Erdoğanla həm şəxsi səviyyədə, həm də ölkələrarası səviyyəndə bütün türkdilli dövlət liderlərindən daha sıx münasibətləri olan Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə çağırılıb. Türkiyə və Azərbaycanın birliyini vurğulamaq üçün “Bir millət – iki dövlət” şüarından istifadə olunur.
Digər türk dövlətləri kimi, Azərbaycan da qarşıdan gələn seçkilərdə Erdoğanın qələbə qazanmasında maraqlıdır. Onlar TDT-nin qarşılıqlı fəaliyyət sisteminin strukturlaşdırılmasının davam etdirilməsinə və müəyyən dərəcədə tamamlanmasına ehtiyac duyurlar. Sovet illərinin kataklizmlərinə ən çox məruz qalan bu ölkələr şəxsiyyətin tarixdəki rolunun əhəmiyyətinə dəyər verirlər. Erdoğanın yerinə başqa lider, məsələn, Kılıçdaroğlu gəlsə, Təşkilatın aqibətinin necə olacağı aydın deyil. Bu, iki dəyişəni olan xətti tənlikdir, çətin ki, kimsə onun həllinə baş sındırmaq istəsin.
Təsadüfi deyil ki, sammitdə təbii və qeyri-təbii fövqəladə hadisələrin qarşısının alınması üzrə səylərin əlaqələndirilməsi məsələsinə xüsusi diqqət yetirilib. Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Qazaxıstanda mövcud olan FH qarşısının alınması üzrə Mərkəzin bazasında belə bir qurum yaradılması təşəbbüsü irəli sürüb. Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev də belə bir ideya irəli sürüb.
Azərbaycanda vəziyyət mürəkkkəb olaraq qalır, Əliyevin sözlərinə görə, Ermənistan Qarabağda Rusiya sülhməramlı kontingentinin məsuliyyət zonasında olan qoşunlarının çıxarılması prosesini, habelə sülh müqaviləsinin imzalanması və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınması prosedurunu ləngidir.
Qlobal çağırışlar və Türkiyədə seçkiqabağı mübarizə şəraitində türk dövlətləri plan üzrə sammitlərini bu ilin payızında Qazaxıstanın Türkistan şəhərində keçirməyə hazırlaşırlar. TDT-nin piar dəstəyinin Erdoğanın Türkistandakı sammitdə Türkiyənin dövlət başçısı qismində iştirak etməsinə kömək edib-etməyəcəyini zaman göstərəcək.
* Türkiyə prezidentinin kommunikasiya ofisinin məlumatına görə, sammitdə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev, Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev, Qırğızıstan prezidenti Sadır Japarov, Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev və müşahidəçi ölkələrin nümayəndələri – Şimali Kipr Türk Respublikasının prezidenti Ersin Tatar, Macarıstanın baş naziri Viktor Orban, Türkmənistan Milli Şurasının xalqların işləri üzrə idarəsinin rəhbəri Qurbanqulı Berdıməhəmmədov iştirak ediblər.
Mehman Əliyev
Turan.az
