Meymun çiçəyi ilə Covid-19 arasındakı fərqlər nədir və pandemiyaya çevrilə bilərmi?

Xəbər verdiyimiz kimi, meymun çiçəyi xəstəliyinin (mpox virusu) yayılması ilə əlaqədar olaraq artıq Afrika qitəsində fövqəladə vəziyyət elan edilib.

Yeniavaz.com xəbər verir ki, son günlər meymun çiçəyi xəstəliyi Afrikanın sərhədlərini aşaraq digər qitələrə də yayılmağa başlayıb.

Dünya mətbuatında və sosial şəbəkələrdə meymun çiçəyini iki il ərzində planetin sakinləri üçün kabusa çevrilən Covid-19 pandemiyasına bənzətməyə başlayıblar.

Bəs, meymun çiçəyi ilə koronavirus arasındakı fərq nədir?

Birincisi, bilməliyik ki, meymun çiçəyi ölümlə nəticələnə bilər, lakin onun simptomları Covid-19 ilə müqayisədə adətən yüngül olur. Xəstəlik qripə bənzər əlamətlərə və dəridə sulu səpgilərə səbəb olur.

Meymun çiçəyinə ilk yoluxma 1970-ci ildə Konqo Demokratik Respublikasında aşkar edilib və xəstəlik uzun müddət ərzində təxminən 10 Afrika ölkəsi ilə məhdudlaşıb.

Ancaq 2022-ci ildə o, dünyanın qalan hissəsinə, xüsusən də əvvəllər heç bir infeksiya qeydə alınmamış inkişaf etmiş ölkələrə yayılmağa başlayıb.

Risklər nələrdir?

Xəstəliyin hansı mərhələdə ölümcül olduğunu müəyyən etmək çətindir. 2022-ci ildə meymun çiçəyi epidemiyasından əvvəl 1% ilə 10% arasında qeyri-dəqiq ölüm nisbəti qeydə alınıb. Bu geniş variasiya meymun çiçəyi virusunun iki əsas ştamının mövcudluğundan irəli gəlir: 1-ci ştam və daha az təhlükəli olan 2-ci ştam.

Korona virusu və meymun çiçəyi virusu tamamilə fərqlidir. Koronavirus tənəffüs yoluxucu virusdur, yoluxmuş şəxs virusla yüklənmiş kiçik damcılarla nəfəs aldıqda yayılır.

Covid-19 hava ilə sürətlə yayıldığı üçün ona nəzarət etmək çətindir, çünki bir insan nəfəs alaraq başqalarını asanlıqla yoluxdura bilir. Yoluxmuş insanlar, simptomlar göstərməsələr də, virusu yaya bilərlər.

Bunun əksinə olaraq, meymun çiçəyi tənəffüs yolu ilə ötürülə bilər, lakin bu, tənəffüs yoluxucu virus deyil, bu da onu daha az ötürücü edir.

Meymun çiçəyi ilk növbədə yoluxmuş şəxslə birbaşa təmasda (adətən uzun müddət) və xüsusilə virusun və ya bədən mayelərinin səbəb olduğu səpgilərə toxunduqda yayılır.

Həmçinin yoluxmuş şəxsin istifadə etdiyi və uzun müddət dəri yaraları ilə təmasda olduğu əşyalara və səthlərə toxunmaqla da yayıla bilər.

Covid-19 simptomları adətən virusa məruz qaldıqdan 2-14 gün sonra ortaya çıxır və hərarət, titrəmə, baş ağrısı, boğaz ağrısı, dad və ya qoxu hisslərinin itirilməsi ola bilər.

Meymun çiçəyi vəziyyətində, virusa məruz qaldıqdan sonra simptomların görünməsi 3 həftə çəkə bilər.

Meymun çiçəyi həm də Covid-19-dan onunla fərqlənir ki, o, irinli blisterlərin və dəri səpgilərinin meydana gəlməsini ehtiva edir, ağrılı və qaşıntılı ola bilər. Üzdə və ətraflarda yayılmağa meyllidir.

İnsanların çoxu iki-dörd həftədən sonra meymun xəstəliyindən sağalır.

Xəstəlik xroniki xəstəliklər kimi müəyyən hallarda ağır və hətta ölümcül ola bilər, lakin ölüm nisbəti Covid-19-dan ölüm nisbətinə yaxın deyil.

Meymun çiçəyi pandemiyaya çevrilə bilərmi?

Sağlamlıq mütəxəssisləri xəbərdarlıq edir ki, əgər onun qarşısını almaq olmazsa, virus yenidən dünyaya yayıla bilər.

Avropa Xəstəliklərin Qarşısının Alınması və Nəzarət Mərkəzi bu riskin zəif olduğuna inanır. Amerika Mikrobiologiya Cəmiyyətinin məlumatına görə, Korona pandemiyası ilə müqayisədə çoxlu fərqlər var.

Məsələn, COVID-19 2019-cu ilin sonlarında ortaya çıxanda yeni bir virus idi və nəticədə dünyada virusa qarşı peyvənd və ya immunitet yox idi və bu, onun sürətlə yayılmasına səbəb oldu.

Koronanın yeni variantlarının ortaya çıxması, virusun hava yolu ilə insandan insana effektiv şəkildə keçmə qabiliyyəti ilə yanaşı, onun qlobal pandemiyaya çevrilməsində də əsas rol oynayıb.

Digər tərəfdən, meymun çiçəyi yeni bir xəstəlik deyil, çünki bir neçə onilliklər əvvəl aşkar edilmişdir və Covid-19-dan fərqli olaraq elm adamları bundan demək olar ki, tamamilə xəbərdardırlar.

Bundan əlavə, meymun çiçəyinə qarşı bir neçə yüksək təsirli peyvənd var, lakin onlar Afrikada mövcud deyil, halbuki virus 2022-ci ildə yayılanda inkişaf etmiş ölkələr asanlıqla peyvənd kampaniyalarına başladılar.

Meymun çiçəyi ilk infeksiya dalğasından iki il sonra bütün dünyaya yayılacaqmı? 
Mütəxəssislərin fikrincə, bu suala cavab vermək hələ tezdir, lakin “İmpox” xəstəliyi hazırda Afrika qitəsinin bir hissəsində ciddi böhran yaradır.

Maraqlıdır ki, meymun çiçəyi virusu 1958-ci ildə Danimarkada tədqiqatda istifadə edilən meymunlarda aşkar edilib. İlk dəfə insanlarda 1970-ci ildə Konqo Demokratik Respublikasında aşkar edilib.