Ağalarovun kazinoya baxışı: Azərbaycan üçün riskli oyun?

Azərbaycanın tanınmış iş adamı və ölkənin əyləncə sektorunun aparıcı fiqurlarından biri olan Emin Agalarov, ənənəvi mühafizəkar kənd olan Nardaranda yerləşən lüks Sea Breeze kurort kompleksində kazino açmaq təklifi ilə ölkədə qumarın leqallaşdırılması ilə bağlı müzakirələri yenidən gündəmə gətirdi. Rusiyalı jurnalist Ksenia Sobçakla səmimi müsahibəsində Agalarov bu təşəbbüsün hazırda dövlət tərəfindən nəzərdən keçirildiyini bildirdi və bu təklifin ölkə iqtisadiyyatı və sosial mühitinə potensial təsiri ilə bağlı fərziyyələrə səbəb oldu.

“Sea Breeze, kazino biznesini inteqrasiya edə bilsək, çox kömək edərdi. Hazırda bu məsələ Dövlət tərəfindən nəzərdən keçirilir. Hamı başa düşür ki, kazino turizm cəlbediciliyini artırır. Hər şey qaydasında getsə, bu, layihəni tamamilə mükəmməl edəcək,” deyə Agalarov Sobçaka bildirib. Sahibkarın şərhləri, Azərbaycanın iqtisadiyyatını şaxələndirmək və xarici investisiyaları cəlb etmək məqsədi güddüyü bir dövrdə səsləndirilib ki, bu da Xəzər dənizi sahilində kazino açılmasının maraqlı, lakin mübahisəli təklif olduğunu göstərir.

Turizm yoxsa problemlər üçün kazino?

Azərbaycanda qumar 1999-cu ildən bəri qadağan edilib və bu sahə ilə bağlı bir sıra maliyyə və sosial problemlər mövcuddur. Buna baxmayaraq, Agalarovun təklifi Sea Breeze-i beynəlxalq turistlər üçün əsas məkan kimi təqdim etmək məqsədilə irəli sürülmüş genişmiqyaslı strategiya ilə uyğunluq təşkil edir və dövlət siyasətində mümkün dəyişikliklərin siqnalını verir. Agalarovun sözlərinə görə, hətta əksəriyyəti müsəlman olan ölkələrdə belə, məsələn, Ərəb Körfəzi dövlətlərində kazinolar mövcuddur və bunlar qonaqpərvərlik sektorunun tərkib hissəsi kimi uğurla fəaliyyət göstərir.

“Ərəb monarxiyalarının nümunəsi göstərir ki, yaxşı tənzimlənən kazino sənayesi yerli ənənələrlə yanaşı mövcud ola bilər və turizm gəlirlərinə əhəmiyyətli dərəcədə təkan verə bilər,” deyə Agalarov bildirib. O əlavə edib ki, kazino Nardaranı “Abşeron Las Veqasına” çevirmək üçün vacib bir xüsusiyyət olardı.

Strateji infrastruktur və dövlətlə əlaqələr

Təklifin irəli sürülməsi, dövlətin infrastruktur sahəsinə ciddi sərmayələr qoyduğu bir dövrə təsadüf edir. Bakı Beynəlxalq Hava Limanını Sea Breeze-ə birləşdirən yeni avtomagistral inşa edilir və bu yolla kurorta gediş vaxtı cəmi 20 dəqiqəyə enəcək. Bu addım, ənənəvi olaraq qumar oyunlarına ehtiyatla yanaşan dövlətin Agalarovun baxışlarını səssizcə dəstəklədiyinin göstəricisi ola bilər. Bundan əlavə, Agalarovun ailə əlaqələri — o, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin keçmiş kürəkənidir — layihənin həyata keçirilməsi üçün dövlətin dəstəyinin hüdudlarını sual altına qoyur.

Rəsmi qadağalara baxmayaraq, Azərbaycanda qumar tamamilə mövcud deyil. Bakı və digər regionlarda yarı-gizli oyun müəssisələri fəaliyyət göstərir və 2022-ci ilin yanvar ayından etibarən məhdudlaşdırılmış olmasına baxmayaraq, paytaxtda hələ də lotereya biletləri almağa dəvət edən reklam lövhələrinə rast gəlinir. Bu fəaliyyətlərin mövcudluğu mürəkkəb tənzimləmə mühitini əks etdirir ki, müəyyən sahələr dövlət orqanları ilə qeyri-rəsmi razılıq əsasında fəaliyyət göstərə bilir.

Hüquqi və sosial çətinlikləri nəzarətə almaq

Nardaranda leqal bir kazinonun açılması perspektivi, cəmiyyətin mühafizəkar seqmentləri və dini qruplar tərəfindən etirazla qarşılanacaq. Onlar bu kəndi İslam ənənələrinin dayağı kimi görürlər. Nardaranda dövlətlə gərginliyin tarixi mövcuddur və qumar məkanının açılması bu gərginlikləri artıra bilər. Bundan əlavə, qumarın, hətta məhdud şəkildə olsa belə, leqallaşdırılması mövcud qanunlara əhəmiyyətli düzəlişlər edilməsini tələb edir və bu, ölkənin başqa yerlərində də oxşar layihələr üçün presedent yarada bilər.

Tənqidçilər əlavə edirlər ki, kazinoların açılması cəmiyyətdə sosial problemlərin artmasına, o cümlədən qumar asılılığı və yerli əhali arasında maliyyə çətinliklərinə səbəb ola bilər. İqtisadi bərabərsizliyin ciddi problem olaraq qaldığı bir ölkədə belə bir təşəbbüsün potensial sosial xərcləri gözlənilən iqtisadi mənfəətləri üstələyə bilər.

İqtisadi perspektivlər və regional rəqabət

İqtisadi baxımdan, bir kazinonun leqallaşdırılması qonaqpərvərlik və əyləncə sektoruna əlavə sərmayələr cəlb edə, yeni iş yerləri yarada və vergi gəlirləri gətirə bilər. Bu, həmçinin Azərbaycanın qonşu Gürcüstanla rəqabət aparmasına kömək edə bilər. Gürcüstan özünü regional qumar və turizm mərkəzi kimi tanıtdığı halda, Azərbaycanın bu sahədəki potensialı hələlik istifadə olunmayıb. Lakin belə bir layihənin uğuru hökumətin qumarla əlaqəli riskləri minimuma endirmək üçün ciddi tənzimləyici çərçivələr tətbiq etmək bacarığından asılı olacaq.

Analitiklərin fikrincə, əgər hökumət bu təklifi qəbul edərsə, Sea Breeze kazinosu Rusiyadan, Türkiyədən və digər qonşu ölkələrdən varlı turistləri cəlb edə bilər və Azərbaycanı Xəzər sahilində eksklüziv turizm məkanı kimi mövqeləndirə bilər. Buna baxmayaraq, təşəbbüs mübahisəli olaraq qalır və həm hüquqi, həm də ictimai müstəvidə diqqətli yanaşma tələb edir.

Gələcəyin qumar oynanu

Agalarovun Nardaranda kazino açmaq təşəbbüsü, Azərbaycanın yüksək vəzifəli iş adamlarının dövlət siyasətinin sərhədlərini sınamağa çalışdığını nümayiş etdirir. Təklifin tammiqyaslı bir layihəyə çevrilib-çevrilməyəcəyi hələlik məlum deyil. Bu mərhələdə dövlətin kazino ilə bağlı verəcəyi qərar əyləncə və turizm sektoruna gələcəkdə qoyulacaq sərmayələr üçün presedent təşkil edə bilər və eyni zamanda, uzun müddət ərzində milli dəyərlərə zidd hesab edilən bir sahənin liberallaşdırılmasına dair hökumətin nə dərəcədə irəli gedəcəyini ortaya qoyacaq.

Risklər yüksəkdir — təkcə Agalarov üçün deyil, həm də Azərbaycanın iqtisadi şaxələndirilmə və sosial siyasətinin ümumi inkişaf trayektoriyası üçün.